۱۰ تکنیک گیمیفیکیشن برای اپلیکیشن‌های موبایل
سعید کشاورز کرمانی (سردبیر)
گیمیفیکیشن چیست؟
گیمیفیکیشن، هنر بازی‌گونه کردن فعالیت‌ها، مفهوم جدیدی نیست. از گذشته، انسان‌ها سعی کرده‌اند کارها را به شکلی جذاب‌تر و انگیزه‌بخش‌تر ارائه کنند. با رشد صنعت بازی‌سازی و توانایی چشم‌گیر آن در جذب مخاطبان، این مفهوم فراگیر شده است.
اما بسیاری تصور می‌کنند که گیمیفیکیشن فقط به معنی اضافه کردن امتیازها، نشان‌ها (Badges) و جدول رتبه‌بندی (Leaderboards) است. این یک دیدگاه سطحی است که معمولاً به شکست منجر می‌شود. گیمیفیکیشن واقعی، عمیق‌تر از این است و بر شناخت انگیزه‌های انسانی تمرکز دارد. این رویکرد که به آن «طراحی انسان‌محور» گفته می‌شود، به جای بهینه‌سازی صرف عملکرد، بر ایجاد تجربه‌هایی تمرکز دارد که کاربران واقعاً از آن‌ها لذت ببرند.
مشکلات گیمیفیکیشن سطحی
بسیاری از افراد فکر می‌کنند که فقط با افزودن امتیاز، نشان و جدول رتبه‌بندی، اپلیکیشن جذاب‌تر خواهد شد. اما این رویکرد اشتباه است. گیمیفیکیشن صرفا در مورد افزودن المان‌های بازی نیست، بلکه به زمان، نحوه و دلیل استفاده از این عناصر نیز بستگی دارد. اجرا و طراحی ضعیف می‌تواند تأثیر طولانی‌مدت گیمیفیکیشن را از بین ببرد.
اگر می‌خواهید از اجرای دقیق و صحیح تکنیک گیمیفیکیشن در اپلیکیشن خاص خودتان اطمینان داشته باشید کافیست یک جلسه آنلاین با متخصصین کنترل اعداد برنامه ریزی کنید.
ویژگی‌های یک طراحی گیمیفیکیشن خوب
یک طراحی گیمیفیکیشن اصولی شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- طراحی بازی
- دینامیک بازی
- اقتصاد رفتاری
- روانشناسی انگیزشی
- تجربه کاربری (UX) و رابط کاربری (UI)
- نوروبیولوژی (مطالعه عملکرد مغز)
- فناوری
- مدل‌های تجاری مبتنی بر بازگشت سرمایه (ROI)
هدف این است که تجربه‌هایی ایجاد کنیم که رفتار کاربر را تحریک کند، نه این که فقط یک «پوسته‌ی بازی» روی یک ایده‌ی ناموفق بکشیم.
اگر اپلیکیشن فروش غذا دارید این مقاله را هم بخوانید:
ControlAdad
چارچوب اکتالیسیس در گیمیفیکیشن
تئوری انگیزش بیان می‌کند که رفتار انسان توسط نیروهای درونی هدایت می‌شود. برای مثال، گرسنگی ما را به خوردن غذا ترغیب می‌کند و کنجکاوی ما را به جستجوی دانش و اطلاعات وامی‌دارد.
به قول دیل کارنگی که در کتاب آیین دوستیابی می‌گوید: در این جهان بزرگ تنها یک راه وجود دارد که بتوان کسی را وادار به انجام کاری کرد، آری تنها یک راه، و آن ایجاد میل در وجود شخص برای انجام آن کار است.
چارچوب اکتالیسیس که توسط یو-کای چو مطرح شده است، ۸ محرک اصلی را برای انگیزه‌بخشی به کاربران شناسایی کرده است. در ادامه، این محرک‌ها را به طور خلاصه توضیح می‌دهیم:
- معنای حماسی و رسالت (Epic Meaning & Calling): حس انجام کاری بزرگ‌تر از خود.
- پیشرفت و موفقیت (Development & Accomplishment): انگیزه‌ی رشد و رسیدن به یک هدف.
- خلاقیت و بازخورد (Empowerment of Creativity & Feedback): امکان تصمیم‌گیری آزادانه و تحلیل نتایج آن‌ها.
- مالکیت و تصاحب (Ownership & Possession): تمایل به مالکیت چیزی و بهبود آن.
- تأثیر اجتماعی و ارتباطات (Social Influence & Relatedness): انگیزه‌ی ناشی از تعاملات اجتماعی و ایجاد مقبولیت اجتماعی.
- کمیابی و بی‌صبری (Scarcity & Impatience): تمایل به داشتن چیزهایی که کمیاب هستند یا سخت به دست می‌آیند.
- غافلگیری و کنجکاوی (Unpredictability & Curiosity): انگیزه‌ی ناشی از کشف ناشناخته‌ها و اتفاقات غیرمنتظره.
- از دست دادن و اجتناب (Loss & Avoidance): ترس از دست دادن چیزی که ارزشمند است.
۲ نوع اصلی گیمیفیکیشن
۱. گیمیفیکیشن آشکار (Explicit Gamification)
در این روش، اپلیکیشن‌ها به وضوح مانند یک بازی طراحی می‌شوند و کاربران متوجه می‌شوند که در حال انجام یک بازی هستند. این نوع طراحی، معمولاً به منابع بیشتری نیاز دارد اما جذاب‌تر و سرگرم‌کننده‌تر است.
۲. گیمیفیکیشن پنهان (Implicit Gamification)
در این روش، ویژگی‌های بازی‌گونه به طور نامحسوس در تجربه‌ی کاربر(UX) ادغام می‌شوند، بدون این که کاربر متوجه شود که در حال انجام یک بازی است. این روش معمولاً پیاده‌سازی آسان‌تری دارد و در بیشتر موقعیت‌ها قابل استفاده است.
10 تکنیک گیمیفیکیشن برای اپلیکیشن‌های موبایل
با الهام از چارچوب Octalysis، در اینجا ۱۰ استراتژی و تکنیک گیمیفیکیشن معرفی می‌شود که می‌توانید آن‌ها را به اپلیکیشن موبایل خود اضافه کنید. ابتدا تکنیک را توضیح می‌دهیم و سپس یک مثال ارائه می‌کنیم تا کاربرد آن را در عمل بهتر درک کنید. این موارد را با دقت بخوانید؛ ممکن است برخی از آن‌ها مناسب اپلیکیشن شما باشند!
۱. روایت داستانی (Narrative)
با طراحی یک داستان، برای کاربران حس درک معنایی بزرگ‌تر را در تعامل با اپلیکیشن ایجاد کنید. (Epic Meaning & Calling)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن تناسب اندام به‌جای شمارش ساده قدم‌ها، کاربران را به عنوان «نگهبان شهر» معرفی کنید که فعالیت روزانه آن‌ها به حفظ سلامت یک شهر مجازی کمک خواهد کرد و از آن در برابر «هیولای تنبلی» محافظت می‌کند. این داستان این حس را القا می‌کند که اهداف شخصی کاربران در رسیدن به تناسب اندام، بخشی از یک ماموریت بزرگ‌تر هستند.
۲. اعطای امتیاز (Status Points)
بگذارید کاربران پیشرفت و دستاوردهای خود را به شکل ملموس ببینند و دنبال کنند. (Development & Accomplishment)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن آموزش زبان، کاربران با تکمیل درس‌ها، آزمون‌ها و تمرین‌های مختلف که در سطوح دستور، حفظ معنی کلمات، ترجمه جملات و غیره طراحی شده‌اند، امتیاز کسب می‌کنند. با افزایش امتیازات، کاربران به سطوح بالاتر و محتوای جدید دسترسی پیدا می‌کنند همچنین شکل پروفایل شخصی آن‌ها به صورت مرحله‌ای شکلی حرفه‌ای می‌گیرد که حس پیشرفت را به آن‌ها منتقل می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها را در اپلیکیشن موفق دوئولینگو (Duolingo) می‌توانید ببینید.
۳. باز شدن مراحل جدید (Milestone Unlock)
چالش‌ها را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کرده و موفقیت‌های کاربران را جشن بگیرید. (Development & Accomplishment)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن مدیریت پروژه، مراحل مختلف پروژه می‌توانند شامل «آغاز پروژه»، «تکمیل تحقیقات»، «پیش‌نویس اولیه» و «ارائه نهایی» باشند. هر مرحله می‌تواند مدالی به کاربر بدهد و ابزارهای جدیدی برای همکاری فراهم کند، که باعث می‌شود کاربران موفقیت‌های خود را ببینند و انگیزه بیشتری بگیرند.
۴. انتخاب‌های معنادار (Meaningful Choices)
به کاربران اجازه دهید تجربه‌ی خود را شخصی‌سازی کنند. (Empowerment of Creativity & Feedback)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن آشپزی می‌توانید به کاربران اجازه دهد که آشپزخانه‌ی مجازی خود را با تم‌ها، سبک‌ها و تجهیزات مختلف شخصی‌سازی کنند. این گزینه‌ها نه تنها کنترل بیشتری به کاربران می‌دهند، بلکه به آن‌ها اجازه می‌دهد که روش‌های جدیدی را برای تجربه‌ی آشپزی امتحان کنند.
۵. مشارکت کاربران در توسعه (Build-From-Scratch)
کاربران را در مراحل اولیه توسعه‌ی اپلیکیشن مشارکت دهید تا احساس مالکیت داشته باشند.
📌 مثال: در یک اپلیکیشن شبکه اجتماعی پیش از ارائه یک ویژگی جدید، گروهی از کاربران فعال را به یک «جامعه‌ی آزمایش نسخه بتا» دعوت کنید. به آن‌ها دسترسی موقت بدهید، بازخورد بگیرید و ایده‌های جذاب را در طراحی نهایی بگنجانید. این کار احساس مشارکت و مالکیت را در کاربران ایجاد می‌کند.
۶. سیستم راهنمایی و کنترل (Mentorship)
امکان تعامل بین کاربران باتجربه و تازه‌واردها را فراهم کنید. (Social Influence & Relatedness)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران باتجربه می‌توانند به عنوان راهنما تعیین شوند. کاربران جدید می‌توانند عملکرد آن‌ها را دنبال کنند، سوال بپرسند و از راهنمایی‌هایشان استفاده کنند، که باعث ایجاد ارتباط اجتماعی و یادگیری ارزشمند برای کاربران تازه‌وارد می‌شود.
۷. مدال‌های افتخار و نمایش جوایز (Brag Buttons & Trophy Shelves)
به کاربران اجازه دهید دستاوردهایشان را با دیگران به اشتراک بگذارند. (Development & Accomplishment)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن بازی پازل پس از تکمیل یک پازل چالش‌برانگیز، کاربران می‌توانند امتیاز خود را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند یا در پروفایل خود یک قفسه دیجیتالی جوایز داشته باشند که برای دیگر کاربران قابل مشاهده باشد. این ویژگی رقابت و همکاری را تقویت کرده و انگیزه مثبتی به کاربران می‌دهد.
۸. وقفه‌های تعلیق (Torture Breaks)
وقفه‌هایی را در مسیر کاربر ایجاد کنید تا حس انتظار را تقویت کنید. (Scarcity & Impatience)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن فروشگاهی هنگامی که کاربران یک کالا را به سبد خرید اضافه می‌کنند، به‌جای اینکه او را مستقیما به صفحه‌ی پرداخت منتقل کنید، ابتدا قیمت نهایی را نمایش دهید. سپس، یک کد تخفیف محدود برای لحظات پایانی خرید ارائه دهید، که کاربران را به خرید سریع‌تر ترغیب کند.
۹. تخم‌مرغ شانسی (Easter Eggs)
سورپرایزها و جوایز مخفی را در اپلیکیشن قرار دهید تا حس کشف را در کاربران ایجاد کنید. (Unpredictability & Curiosity)
📌 مثال: در یک اپلیکیشن پخش فیلم و سریال مثل فیلیمو یا فیلم نت یا نماوا و امثال آن‌ها، کاربران ممکن است پس از انجام یک فعالیت خاص یا دیدن تعدادی اپیزود از یک سریال، به‌طور تصادفی یک اشتراک رایگان، یک کد تخفیف، یا یک انیمیشن مخفی دریافت کنند. این عناصر غیرمنتظره حس کنجکاوی کاربران را تقویت کرده و آن‌ها را درگیر نگه می‌دارد.
۱۰. ترس از دست دادن (FOMO Punches)
به کاربران نشان دهید که چه چیزی را ممکن است از دست بدهند. (Loss & Avoidance)
📌 مثال: یک اپلیکیشن خبری می‌تواند یک اعلان ارسال کند که می‌گوید: «۸۰٪ کاربران در حال خواندن اخبار مهم امروز هستند - جا نمانید!» یا تعداد کاربرانی که در حال خواندن یک مقاله محبوب هستند را به‌صورت زنده نمایش دهد. این کار حس از دست دادن را در کاربران ایجاد کرده و آن‌ها را تشویق به استفاده از اپلیکیشن می‌کند.
اهمیت گیمیفیکیشن کلاه سفید (White Hat Gamification)
هنگام طراحی برای تعامل بلندمدت، تمرکز بر گیمیفیکیشن کلاه سفید مهم است. این نوع از گیمیفیکیشن، از نیروهای اصلی انگیزشی استفاده می‌کند که باعث ایجاد احساس مثبت، توانمندسازی و رشد در کاربران می‌شود. پایه‌های اصلی گیمیفیکیشن سفید بر همان چارچوب اکتالیسیس استوار است که قبلا به آن پرداختیم.
از سوی دیگر، گیمیفیکیشن کلاه سیاه (Black Hat Gamification) که شامل نیروهایی مانند کمیابی و شتابزدگی (Scarcity & Impatience) و از دست دادن و اجتناب (Loss & Avoidance) است، می‌تواند حس اضطرار ایجاد کند، اما باید با دقت مورد استفاده قرار گیرد؛ زیرا استفاده‌ی بیش‌ازحد می‌تواند منجر به فرسودگی کاربران شود.
با شناخت طراحی انسان‌محور (Human-Focused Design) و چارچوب Octalysis، می‌توانید یک اپلیکیشن موبایل بسازید که نه‌تنها وظایف خود را انجام دهد، بلکه کاربران را علاقه‌مند و با انگیزه نگه دارد. به یاد داشته باشید که گیمیفیکیشن یک راه‌حل کلی نیست و باید متناسب با شرایط، نوع اپلیکیشن و علایق کاربران شما برنامه‌ریزی شود.
اگر می‌خواهید از اجرای دقیق و صحیح تکنیک گیمیفیکیشن در اپلیکیشن خاص خودتان اطمینان داشته باشید کافیست یک جلسه آنلاین با متخصصین کنترل اعداد برنامه ریزی کنید.
